Figure of Unknown Beauty Summary

Everything in the world has its own beauty.

The beauty of something may be ‘unknown’ but that doesn’t mean that it doesn’t exist.

The exhibition “Figure of Unknown Beauty” is the cooperation and collaboration between Thailand and Japan, presenting the Art Brut works from 51 Thai and Japanese artists which are the 'outsiders' such as the differently abled people, prisoners and people who are outside an art field, whose ability of art seems to be unknown to others and the act of creation is done without having background knowledge about the ‘right’ drawing techniques.

The extraordinary aspect of Art Brut is that it is not from professional artists, so it has no frame, no complex meaning and no special technique. It is just the act of expressing emotion and primitive instinct of those who may never consider themselves an artist.

For them, they weren’t doing artworks, but it is just another activity that they enjoy and express themselves through.

Art that reflects the prisoners’ guilt and nostalgia, perspective from a driver who drive others’ artworks to the gallery, what the peaceful Pattaya beach is like from the deaf, and the watercolour piece from a the child with autism who just likes laying himself on a huge sheet of paper and watercolour, and acts like he is swimming. They produce art with nothing but passion, contrasting to some instances where professional artists become more about business.

This raises the question that “What is exactly art and who is exactly an artist?”

This exhibition is expected to provide sincere aesthetics and a more open-minded attitude toward outsiders. It also helps people to realise that art is not complicated. Everyone, not just those who study art, can definitely be an artist.

The exhibition is at Main Gallery on 8th Floor, BACC, Thailand, between 19th July to 3rd November 2019.

---

ทกุ สรรพสงิ) บนโลกนีม0 ีความงามที)ซอ่ นอยใู่ นตวั เอง แม้กระทงั) สงิ) ที)อยใู่ นมมุ มืดที)สดุ ก็ยงั มีความงามในแบบฉบบัของตนที)รอการเปิดเผยตอ่ สาธารณชน หลายครัง0 ที)เรามองโลกในแงม่ มุ เดียว เมื)อพบด้านหนงึ) ของสงิ) หนงึ) แล้วก็กลบั เลอื กที)จะเมินเฉยตอ่ ด้านอื)นๆ ของมนั เหมือนที)เรามกั จะทํากบั “คนนอก”

นิทรรศการ ‘Figure of Unknown Beauty’ เป็นนิทรรศการที)จะชว่ ยให้เราเปิดมมุ มองที)กว้างขนึ0 ตอ่ โลกใบนี0ด้วยการนํางานศลิ ปะแนวอาร์ตบรูต (Art Brut) งานศลิ ปะของคนนอกกระแส อาทิ ผ้มู ีความต้องการพิเศษ และนกั โทษ งานศลิ ปะชนิดนีเ0ป็นงานศลิ ปะที)ไร้ซงึ) เทคนิคในการวาดภาพที)ซบั ซ้อนหรือกรอบใดๆแตเ่ป็นอิสระแหง่ ถ่ายทอดอารมณ์จิตวิญญาณ และตวั ตนที)ถ่องแท้ของกลมุ่ คนที)สร้างงานศลิ ป์ ขนึ0 จากความต้องการและความชื)นชอบจริงๆ ให้เราเหน็ อีกด้านของความสวยงามในแบบที)เราไมเ่ คยคาดคดิ จนเราต้องกลบั มาตงั0 คําถามวา่ “ศลิ ปะคืออะไร และใครกนั แนค่ ือศลิ ปิน?”

“กล่มุ บคุ คลดงั กล่าวอาจไม่พิจารณาตนเองเฉกเช่นเดียวกบั ศิลปิน และไม่กล่าวอา้ งผลงานเหล่านนัD ว่าเป็นศิลปะตนเองเป็นศูนย์กลางหรือการใชร้ะบบสญั ชาตญาณภายในเป็นสาระสําคญั ในการพิจารณากระบวนการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะอาร์ตบรูต” – ฌอง ดูบฟุ เฟต์ (ตน้ กําเนิดของศิลปะอาร์ตบรูต)

นิทรรศการนีเ0ป็นความร่วมมือระหวา่ งประเทศไทยและประเทศญี)ป่นุ โดยประกอบด้วยผลงานจากศลิ ปินอาร์ตบรูตกวา่ 51 คน และงานศลิ ป์ หลากหลายประเภท ไมว่ า่ จะเป็นงานจิตรกรรม ประตมิ ากรรม และเซรามิก โดยทงั0 หมดอยู่ภายใต้การดแู ลของภณั ฑารักษ์ได้แก่ อ. สบื แสง วชิระบาล และคณุ เซนะ คโิ มโตะ จดั แสดงที)หอศลิ ปวฒั นธรรมแหง่กรุงเทพมหานครตงั0แตว่ นั ที)tuกรกฎาคม–xพฤศจิกายนz{|z

ศลิ ปินกว่า51คนนีมE ีใครบ้างและมารวมตวั กันได้อย่างไร?

โดยทวั) ไปแล้ว ศลิ ปินอาร์ตบรูตคือศลิ ปินที)เป็นคนนอกกระแส อาทิ ผ้มู ีความต้องการพิเศษ และนกั โทษ และนี)คือคนกลมุ่ หลกั ของศลิ ปะชนิดนี0นิทรรศการนีเ0ป็นการรวบรวมคนจากสถาบนั ตา่ งๆเชน่ เรือนจําพิเศษกรุงธนบรุีวทิ ยาลยัราชสดุ า หรือศลิ ปินที)คอ่ นข้างเป็นที)รู้จกั อยแู่ ล้วในวงการนี 0เชน่ พี)เข้ม คณุ เสมอ และคณุ แคทลียา

“กล่มุ ผูต้ อ้ งขงั ในเรือนจําธนบรุ ี พวกเขาไดว้ าดภาพทีสW ะทอ้ นความคิด อารมณ์ ความทรงจําของพวกเขา เป็นการวาดไดแ้ค่ไหนก็เอาแค่นนัD มีความสดและซืWออย่างภาพทีเWขาวาดเล่าเรืWองตนเองออกไปเทียWวเล่นทิDงพอ่แม่ไวท้ีWบา้นหรือวาดภาพลูกทีเWรือนรางเพราะติดในเรือนจําและไม่เคยพบหนา้ เป็นภาพจําในอดีตของเขา”

อาจารย์สบื แสง แสงวชิระบาล ภณั ฑารักษ์ชาวไทยกลา่ วถงึ ลกั ษณะงานของคนแตล่ ะกลมุ่

“หรืออย่างกล่มุ คนบกพร่องทางการไดย้ ินก็จะวาดทะเลพทั ยาสะอาด สงบ มีความสขุ ตรงขา้ มกบั ความเป็นจริงทีอW ลหม่านของทะเลพทั ยา การทีเW ขาไม่ไดย้ ินเสียง สิWงต่างๆ มนั เลยเงียบไปหมด สงบไปหมด”

หากมองอยา่ งเผินๆ คําวา่ คนนอกกระแสอาจหมายถงึ คนที)อยนู่ อกกระแสหลกั ของสงั คม แตค่ วามพิเศษของความเป็นอาร์ตบรูตคือ ศลิ ปินอาร์ตบรูตนนั0 รวมถงึ คนที)อยนู่ อกกระแสของวงการศลิ ปะด้วย ตรงนีค0 ือสงิ) ที)นา่ สนใจ เพราะคนเหลา่ นีค0 ือกลมุ่ คนที)เรียกได้วา่ อยู่ “ตรงกลาง” อยา่ งแท้จริง ตรงกลางระหวา่ งกลมุ่ ศลิ ปินกระแสหลกั และกลมุ่ ศลิ ปินผ้มู ีความต้องการพิเศษ เขาคือคนธรรมดาที)มีใจรักศลิ ปะ คือคนที)เราอาจมองข้ามไป เป็นอีกด้านที)เราอาจไมไ่ ด้สงั เกต ไมใ่ ช่วา่ เราไมเ่ คยคดิ วา่ เขาจะ “ทําได้” แตเ่ ราไมเ่ คยคดิ วา่ เขา “จะทํา” ตา่ งหาก

“โชค เป็นคนขบั รถขนส่งงานศิลปะ คอยขบั รถส่งงานจากบา้ นศิลปินไปหอศิลป์ วนั หนึWงผมกําลงั อยู่บนรถกบั เขาเขาก็เปิดงานใหผ้มดูบอกว่าผมมีงานดว้ยครบั โชคมีงานเต็มไปหมดเพราะในระหว่างทีเWขาขบัรถเวลาว่างก็จะวาดรูปไปดว้ ย โชคจบการศึกษาป. 6 ไม่ไดเ้ รียนศิลปะ งานของเขาจะมีความซืWอและในขณะเดียวกนั ก็วิพากษ์วิจารณ์สงั คม บางอย่างก็มีวิธีการสือW ทีนW ่าสนใจแต่ก็บอกไม่ไดว้ ่ามนั คืออะไร”

อีกหนงึ) ความนา่ สนใจนิทรรศการนีค0 ือภาพเขียนที)ดเู หมือนรหสั ลบั แผงผงั หรือแผนที)อะไรสกั อยา่ ง เราอาจจะเคยเหน็ มนั ตามถนนใจกลางเมือง คงขบคดิ สกั พกั และปลอ่ ยผา่ นไป แตส่ าํ หรับศลิ ปินผ้นู ี 0นี)คือสงิ) ลาํ 0 คา่ ที)เขาเชื)อวา่ เขาเป็นผ้เู ดียวในโลกที)รู้ และเขาต้องปกปอ้ งมนั สดุ ชีวิต สงิ) นีก0 ็ยิ)งตอกยํา0 ความเป็นอาร์ตบรูตวา่ นี)แหละ สงิ) ที)เราเคยไมใ่ ยดีมนั มีอีกด้านที)แสนลาํ 0 คา่ เสมอ

“พีเW สมอเป็นทหารเรือเก่า สูญเสียครอบครวั สภาวะจิตผิดเพียD น แกเชือW ว่าแกเป็นผูร้ ู้รหสั ความลบั ของจกั รวาลแห่งนีD เราจะเห็นรหสั ลบั ทีแW กขีดเขียนไวต้ ามพืนD ถนน กําแพงแถวนานา งานของแกเป็นการสือW สารความคิดบางอย่างในโลกของแกจริ งๆ”

ศลิ ปะอาร์ตบรูตแตกต่างจากศลิ ปะแขนงอZืนๆ และมีความพเิ ศษอย่างไร? อะไรคือสZิงทZที าํ ให้คุณเหน็ เสน่ห์ของศลิ ปะอาร์ตบรูต?

“อาร์ตบรูตมนั คือความซืWอ”

นี)คือสงิ) ที)อ. สบื แสงคอยเน้นยํา0 เราอยตู่ ลอดการชมนิทรรศการ

“มนั มีความเรียบง่าย ไม่ตอ้ งมีความคิดทีมW นั ซบั ซ้อน ไม่ตอ้ งมีเหตผุ ล มนั ทําขึDนจากบคุ คลทีไW ม่ไดอ้ ยู่ในโลกศิลปะมนั จึงมีความใกลช้ ิดกบั ประชากรโลกกว่า 95 เปอร์เซ็นต์ทีไW ม่ไดอ้ ยู่ในโลกศิลปะ”

การไมต่ ้องมีเหตผุ ลนี0เหน็ ได้ชดั มากจากงานของศลิ ปินชาวญี)ป่นุ คนหนงึ) เป็นภาพลวดลายสนี ํา0 บนกระดาษ หรือใบปลวิ โฆษณาที)ถกู ตดั เป็นชิน0 ๆศลิ ปินเหลา่ นีไ0มไ่ ด้มีความหมายที)ลกึ ซงึ0ใดๆซอ่ นอยเู่บือ0 งหลงั งานของเขาเลย

“เขาแค่ชอบเทสีนํDาลงบนกระดาษและแหวกว่ายไปบนกระดาษ เขาแค่ชอบท่าทางแบบนี”D“เขาตดั กระดาษทกุ วนั เพราะเขาแค่ชอบเสียงและขนัD ตอนของการตดั กระดาษ”“เขาแค่ชอบ”

คณุ เซนะกลา่ ว และนี)คือการทํางานศลิ ปะที)ซื)อตรง ไมม่ ีเหตผุ ล มีแคค่ วามหลงใหลที)แท้จริง

ความหลงใหลคือจดุ กําเนิดของงานศลิ ป์ แตน่ า่ เศร้าที)บางครัง0 เมื)อเราทําอะไรเป็นอาชีพแล้ว ความหลงใหลมกั จะเลือนหายไป

อ. สบื แสงชีใ0 ห้เราดกู องงานกองโตของพศนิ เดก็ ที)รักในการวาดภาพ และวาดภาพทกุ วนั จนมีงานกองโตที)แม้แต่ศลิ ปินมืออาชีพบางคนยงั มีไมเ่ ยอะขนาดนี

“จะเห็นว่าลายเสน้ ของเขามนั ปราศจากความลงั เลใจ ปราศจากความคิดใคร่ครวญ เป็นการสนกุ เป็นการปลดปล่อยอย่างแทจ้ ริง แสดงถึงอิสรภาพอย่างสมบูรณ์แบบ...
ในฐานะทีผW มทํางานศิลปะ ผมยงั ตอ้ งกลบั มานงัW ทบทวนตวั เอง เพราะบางเรืWองผมซบั ซ้อนมากจนเกินไป และลืมความเป็นมนษุ ย์บางประการไป”

อีกหนงึ) ความโดดเดน่ ของอาร์ตบรูตคือ การมองมมุ ตา่ ง ไมใ่ ชแ่ คต่ า่ งธรรมดาแตเ่ ป็นความตา่ งในเชิงบวก

เมื)อเดนิ ไปได้สกั ครึ)งห้อง เราพบกบั งานชิน0 หนงึ) ของศลิ ปินชาวญี)ป่นุ ที)ชวนให้ต้องหยดุ มอง งานชิน0 นีค0 ือเซท็ภาพถ่ายที)เรียงตอ่ กนั จํานวนมาก เป็นภาพถ่ายของเศษอาหารที)เหลอื ที)ลกู ผ้มู ีความต้องการพิเศษคอยเอาไปวางไว้ตามที)ตา่ งๆ และคณุ แมผ่ ้นู า่ รักก็ตามถ่ายเก็บไว้เป็นเวลาหลายปีจนกลายเป็นคอลเลกชนั) ที)ดแู ปลกตาและอบอนุ่ ในเวลาเดียวกนั

“ถา้ เราเป็นแม่เห็นลูกทิDงเศษอาหารเลอะเทอะเราก็คงหงดุ หงิด แต่คณุ แม่คนนีกD ลบั ไม่โกรธและยงั เห็นว่ามนัน่าสนใจจนตอ้ งถ่ายเก็บไว้ นีคW ือความสมั พนั ธ์ระหว่างแม่และลูก”

หรือเชน่ เดียวกบั ศลิ ปินไทยคนหนงึ) ที)หลงรักในรถขนสง่ สาธารณะของไทยมาก ทงั0 ๆ ที)โดยปกตแิ ล้วรถขนสง่ เหลา่ นีจ0 ะเป็นภาพแทนของความวนุ่ วาย และมลภาวะ แตเ่ ขากลบั เหน็ อีกด้านที)สวยงาม และหลงเสนห่ ์ที)ซอ่ นอยขู่ องมนั จนสร้างโมเดลของรถเมล์มากมายจากกระดาษแข็ง โดยมีรายละเอียดครบถ้วนถงึ ขนั0 ที)มีการเขียนคําวา่ “อ้อมใหญ่-อนสุ าวรีย์ชยั ฯ” ไว้บนหน้าตา่ งรถเลยทีเดียว

นอกจากนีย0 งั มีงานหลายชิน0 ที)ประดษิ ฐ์จากวสั ดเุ หลอื ใช้ ศลิ ปินทงั0 ไทยและญี)ป่นุ ล้วนใช้วสั ดทุ ี)เราคาดไมถ่ งึ วา่ จะสร้างงานศลิ ป์ ได้ เชน่ ขีเ0ลอื) ย เทปกาว ลวดผกู หอ่ ขนม แม้แตว่ สั ดทุ ี)ใช้ก็ยงั มีความเป็นสงิ) นอกกระแสแบบอาร์ตบรูต เป็นวสั ดทุ ี)คนมองข้าม ตลกร้ายที)งานเหลา่ นีส0 ามารถสอื) ถงึ แนวคดิ หลกั ได้ตงั0 แตย่ งั ไมเ่ ริ)มประดษิ ฐ์ด้วยซํา0

อะไรคือสZิงทZคี าดหวังว่าคนจะได้รับจากนิทรรศการนี?E

“หลายๆ ท่านอาจจะไดร้ บั ความรู้สึกหลายๆ อย่างจากการดูงานนีD บางคนอาจจะรู้สึกไม่มนัW ใจ หวาดกลวั ต่อสิWงทีผW ลงานสือW ออกมา หรือมองว่างานมีลกั ษณะคลา้ ยคลึงกบั อะไรบางอย่างในตวั เรา หวงั ว่างานนีจD ะเป็น
จดุ เริWมตน้ เล็กๆ ทีทําใหท้ กุ คนตระหนกั ถึงผลงานในศิลปะแขนงนีมD ากขึDน”
ค ณุ เ ซ น ะ ก ล า่ ว

“ในความซืWอตรงของงานนีD ผมอยากใหท้ กุ คนดูงานไดอ้ ย่างผ่อนคลายและสนกุ กบั มนั ไม่จําเป็นตอ้ งแสวงหาความลึกซึDงหรือความหมายอะไร และอยากใหท้ กุ คนเชือW ว่าแนวคิดของการทํางานสร้างสรรค์ไม่ไดจ้ ํากดั ไวแ้ ค่จากการศึกษาศิลปะ จริงๆ มนั อยู่รอบตวั คณุ ตลอดเวลา และคณุ จะทํามนั ออกมาเมือW ไหร่ก็ได”้
อ . ส บื แ ส ง ก ล า่ ว ป ิ ด ท ้ า ย

คดิ ว่านิทรรศการนีจE ะช่วยยกระดบั สถานะทางสังคมของคนนอกกระแสเหล่านีใE ห้ดขี นึE หรือไม่อย่างไร?

ในสว่ นของญี)ป่นุ และประเทศแถบอเมริกา อาร์ตบรูตเป็นที)ยอมรับอยา่ งกว้างขวาง และกลมุ่ คนนอกกระแสเหลา่ นีค0 อ่ นข้างมีสถานะที)ดีและเทา่ เทียมอยแู่ ล้ว มีสถานสงั คมสงั เคราะห์ มีการผลกั ดนั มากมาย แตอ่ าจารย์สืบแสงก็ได้กลา่ วเพิ)มเตมิ ในสว่ นของประเทศไทยวา่

“ผมทํางานกบั ผูพ้ ิการมาก่อน การยกระดบั สถานะในไทยเป็นไปอย่างเชือW งชา้ กิจกรรมมีแบบชวัW คราว เกิดขึDนและหายไป เราตอ้ งการแรงกระตนุ้ อืนW ๆ บางคนก็มองว่าเราทําเพราะความสงสาร ผูพ้ ิการเคยบอกผมว่า อย่ามาทําเพราะสงสาร การยกสถานะจะทําไดต้ ่อเมือW บคุ คลในสงั คมภาพรวมหนั มามองว่ามนั เป็นประเด็นทีตW อ้ ง
ผลกั ดนั นิทรรศการนีจD ะเป็นความหวงั หรือไม่ มนั คือการบา้ นทีเW ราตอ้ งทําใหไ้ ด้ แต่ผมคิดว่ามนั น่าจะพฒั นาขึDนไดใ้ นอนาคต”

เรามีโอกาสได้พดู คยุ กบั ผศ. ดร. ปวิตร มหาสารินนั ทน์ ผ้อู ํานวยการหอศลิ ปวฒั นธรรมแหง่ กรุงเทพมหานครเราจงึ ถือโอกาสถามความเหน็ ของทา่ นเกี)ยวกบั นิทรรศการนี0และความเหน็ เพิ)มเตมิ เกี)ยวกบั แนวทางการบริหารหอศลิ ป์ต อ่ ไ ป

“ผมคดิ วา่ ผ้เู ข้าชมจะได้รับทงั0 แรงบนั ดาลใจและถกู กระต้นุ ให้ตงั0 คําถามวา่ ท้ายที)สดุ แล้วอะไรคือศลิ ปะ หรืออะไรที)ควรจะเรียกได้วา่ งานศลิ ปะ และใครกนั แนค่ ือศลิ ปิน จําเป็นต้องเป็นคนที)เรียนศลิ ปะมาเทา่ นนั0 หรือ ผมคดิ วา่ ศลิ ปะในสมยั นีม0 นั เป็นของคนทกุ คน ไมใ่ ชแ่ คข่ องคนกลมุ่ ใดกลมุ่ หนงึ) นิทรรศการนีไ0 มใ่ ชง่ านศลิ ป์ ที)มีจดุ ประสงค์ทางศลิ ปะ แตเ่ ป็นงานศลิ ป์ ที)เกิดขนึ 0 โดยตรงจากวิถีชีวิต”

ในสว่ นของวสิ ยั ทศั น์และแนวทางในการบริหารหอศลิ ป์ ฯ ในภาวะที)เกิดปัญหาทางการเงินเชน่ นีผ0 ศ. ดร. ปวิตรได้ให้ความเหน็ ไว้วา่

“ในการบริหารและเลอื กนิทรรศการมาจดั แสดงที)หอศลิ ป์ นนั0 ความหลากหลายคือสงิ) สาํ คญั พวกเราต้องการให้หอศลิ ป์ เป็นพืน0 ที)แหง่ การเรียนรู้สาํ หรับสาธารณชน ดงั นนั0 เวลาเราเลอื กที)จะจดั แสดงอะไร เราต้องมนั) ใจวา่ สงิ) นนั0 มี

ประโยชน์ตอ่ สาธารณชน ไมว่ า่ ผ้เู ข้าชมจะเป็นใครมาจากไหน เราอยากให้เขาสามารถเพลดิ เพลนิ กบั งานศลิ ป์ ได้ทกุ คนสาํ หรับศลิ ปินเองเราก็อยากให้พืน0 ที)นีเ0ป็นพืน0 ที)ที)ทําให้เขาได้มีโอกาสองอะไรใหมๆ่ ก้าวออกจากคอมฟอร์ทโซน ลองทํางานร่วมกบั ศลิ ปินจากตา่ งสาขา

เราอยากเชื)อมศลิ ปะทกุ แขนงเข้าหากนั และทําให้ศลิ ปะกลบั มาเป็นสว่ นหนงึ) ของชีวิตอีกครัง0

แตเ่ นื)องด้วยปัญหาทางการเงิน ที)หอศลิ ป์ ไมไ่ ด้รับเงินอดหนนุ จากรัฐบาลมาตงั0 แตป่ ี 2017 และอยา่ งเร็วที)สดุ คงไมไ่ ด้ไปจนถงึ ปี 2020 เราอยไู่ ด้ด้วยเงินสนบั สนนุ จากภายนอก เราจงึ อาจไมไ่ ด้ทําทกุ อยา่ งตามที)คาดหวงั ไว้ เพราะเราต้องใช้จา่ ยอยา่ งประหยดั และต้องคํานงึ ถงึ ความต้องการของผ้สู นบั สนนุ เป็นหลกั ด้วย”

สมั ภาษณ์และเรียบเรียงโดยนางสาวอนนั ตญาพรวิเชียรวงศ์